Page 15 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน

รายงานการศึกษาวิจัย
โครงการการศึกษาวิจัย เรื่อง พันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประชาคมอาเซียน

อาเซียนครั้งที่ 27 ที่กรุงกัวลาลัมเปอร์ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2558 ซึ่งเป็นตราสารที่ส านักเลขาธิการ
อาเซียนยังมิได้รวบรวมไว้ในรายชื่อตราสารที่ใช้ในการวิเคราะห์ในครั้งนี้ (เนื่องจากเพิ่งมีการรับรอง)
นอกจากอนุสัญญาต่อต้านการค้ามนุษย์ฯ แล้วตราสารทางกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับสิทธิมนุษยชนที่เหลือ

สามารถแยกออกได้เป็นสองประเภท กล่าวคือ กลุ่มที่ก าหนดเนื้อหามี 4 ฉบับได้แก่ อนุสัญญาอาเซียนว่า
ด้วยการต่อต้านการก่อการร้าย และอนุสัญญาที่เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมและการตอบสนองต่อ
ภัยพิบัติรวม 3 ฉบับ (ข้อตกลงว่าด้วยการอนุรักษ์ธรรมชาติและทรัพยากรธรรมชาติ 2528 ซึ่งยังไม่มีผลใช้
บังคับเนื่องจากยังมีจ านวนประเทศสมาชิกที่ให้สัตยาบันไม่ครบ 6 ประเทศ ข้อตกลงอาเซียนว่าด้วยมลภาวะ

จากหมอกควันข้ามพรมแดน 2545 และข้อตกลงอาเซียนว่าด้วยการจัดการภัยพิบัติและการตอบสนองต่อ
ภาวะฉุกเฉิน 2548 ซึ่ง 2 ฉบับหลังมีผลใช้บังคับแล้ว) และในกลุ่มที่สองเป็นกลุ่มตราสารที่จัดตั้งองค์กรเพื่อ
ท าหน้าที่เฉพาะด้านที่มีผลกระทบต่อประเด็นสิทธิมนุษยชนซึ่งรวมถึงข้อตกลงเพื่อจัดตั้งศูนย์ความ

หลากหลายทางชีวภาพอาเซียน และข้อตกลงเพื่อจัดตั้งศูนย์ประสานงานอาเซียนเพื่อการให้ความช่วยเหลือ
ด้านมนุษยธรรมในการจัดการภัยพิบัติ

บทที่ 6 ทิศทางการพัฒนาและความท้าทายด้านสิทธิมนุษยชนในอาเซียน
สิ่งที่ก าหนดทิศทางการพัฒนาด้านสิทธิมนุษยชนในอาเซียนที่ส าคัญคือวิสัยทัศน์อาเซียน 2025 ซึ่ง

ผู้น าอาเซียนได้รับรองในการประชุมสุดยอดผู้น าอาเซียนครั้งที่ 27 ที่กรุงกัวลาลัมเปอร์ ในเดือนพฤศจิกายน
2558 เพื่อใช้แทนที่วิสัยทัศน์อาเซียน 2015 โดยประเด็นที่ส าคัญเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนจากการวิเคราะห์
วิสัยทัศน์ฉบับใหม่ของอาเซียนได้แก่

1) ประชาคมสังคมและวัฒนธรรม หรือ ASCC ยังคงเป็นประชาคมที่ก าหนดเป้าหมายและตัวชี้วัด
ในด้านสิทธิมนุษยชนที่ชัดเจนที่สุดในบรรดาสามประชาคม และในวิสัยทัศน์ 2025 ยังได้เพิ่มเป้าหมาย
เพิ่มขึ้นอีกหลายประการที่มีความเกี่ยวข้องโดยตรงกับสิทธิมนุษยชน เช่น การน าหลักธรรมาภิบาลเป็น
หลักการก ากับการด าเนินการของประชาคมอาเซียนเพื่อประโยชน์ของประชาชน การก าหนดให้หลักการ

ความยั่งยืนเป็นหลักการส าคัญของประชาคม และหลักการภูมิคุ้มกันหรือความยืดหยุ่นในการตอบสนองต่อ
ความเสี่ยงทางด้านสังคมและเศรษฐกิจ ซึ่งเป็นประเด็นที่ไม่ปรากฏในวิสัยทัศน์ปี 2015
2) ประชาคมเศรษฐกิจ หรือ AEC ก าหนดเป้าหมายและตัวชี้วัดที่ส าคัญส าหรับประเด็นสิทธิ
มนุษยชนสองประการคือธรรมาภิบาลและการพัฒนาอย่างยั่งยืน ซึ่งทั้งสองประเด็นนี้สามารถขยายผล

ในทางปฏิบัติในการสร้างความร่วมมือระหว่างประชาคมต่างๆ เพื่อจัดท าโครงการหรือการด าเนินการที่จะ
เสริมสร้างความตระหนักรู้หรือการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนทั้งในระดับอาเซียนและประเทศสมาชิกได้ เช่น
การจัดท าโครงการหรือการศึกษาผลกระทบจากการรวมตัวทางเศรษฐกิจโดยเฉพาะการเชื่อมต่อในอาเซียน
(ASEAN Connectivity) ต่อความยั่งยืนของธรรมชาติ หรือการส่งเสริมธรรมาภิบาลซึ่งรวมถึงหลักการสิทธิ

มนุษยชนในภาคส่วนต่างๆ
3) ส าหรับประชาคมความมั่นคงและการเมือง หรือ APSC ก าหนดวิสัยทัศน์ที่มีโครงสร้างคล้ายคลึง
กับที่ปรากฏในวิสัยทัศน์ปี 2015 แต่ได้ก าหนดรายละเอียดส าหรับ AICHR เพิ่มเติมขึ้นอย่างมีนัยส าคัญ

นอกจากนั้น ในบทที่ 6 ยังได้วิเคราะห์ถึงความท้าทายด้านสิทธิมนุษยชนในอาเซียนในประเด็น
ต่างๆ โดยเน้นความท้าทายของกลไกสิทธิมนุษยชนอาเซียนโดยเฉพาะ AICHR เนื่องจากเป็นกลไกหลักซึ่ง
ความท้าทายหลักของประชาคมอาเซียนเกิดจากโครงสร้างที่แบ่งออกเป็นสาม “เสาหลัก” ในขณะที่ประเด็น

National Human Rights Commission of Thailand 8