ผลงานเด่นด้านสิทธิมนุษยชนของนางฉัตรสุดา จันทร์ดียิ่ง

               ระหว่างการดำรงตำแหน่งกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ นางฉัตรสุดา จันทร์ดียิ่ง ทำหน้าที่ประธานอนุกรรมการและประธานคณะทำงาน ในคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ดังนี้

1. ประธานคณะอนุกรรมการด้านสิทธิเด็กและการศึกษา

2. ประธานคณะอนุกรรมการพิจารณาการรับรององค์การเอกชนด้านสิทธิมนุษยชน

3. ประธานคณะทำงานด้านสิทธิของผู้สูงอายุ ผู้พิการ เด็ก การศึกษา และการสาธารณสุข 

โดยมีผลงานเด่นสรุปได้ ดังนี้

เรื่องที่ 1 การปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรม กรณีกล่าวอ้างว่ากรมการขนส่งทางบกตัดสิทธิบุคคลที่มีอาการตาบอดสีในการมีใบอนุญาตขับรถ (รายงานผลการตรวจสอบ ที่ 227/2560 ลงวันที่ 14 มีนาคม 2560)

1. ความเป็นมา

               ผู้ร้องได้ร้องเรียนต่อคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติเพื่อขอให้เร่งรัดดำเนินการยับยั้งการกระทำที่ละเมิดสิทธิในทันทีทันใด และแก้ไขบรรเทาความเดือดร้อนทุกข์ยากให้แก่บุคคลที่มีอาการตาบอดสีในการขอมีใบอนุญาตขับรถ ดังนี้

               1) ขอให้ยกเลิกการทดสอบการมองเห็นสี หรือปรับเปลี่ยนไปใช้ไฟจราจรจริงที่ไม่มีการสุ่มสลับตำแหน่งสีไฟจราจร

               2) ขอให้ยกเลิกการทดสอบสายตาทางกว้าง หรือปรับเปลี่ยนเป็นการใช้แสงไฟสีขาวตามหลักทางการแพทย์ โดยให้บอกว่าเห็นหรือไม่เห็น เห็นด้านซ้ายหรือด้านขวา หรือเห็นทั้งสองด้าน

               3) ห้ามมิให้ตัดสิทธิการขอมีใบอนุญาตขับรถ ในทันทีที่ไม่ผ่านการทดสอบสภาพร่างกาย แต่จะต้องมีการพิสูจน์ในเชิงลึก หรือทดสอบโดยการให้ขับขี่บนถนนจริง หากผู้ใดพิสูจน์ได้ว่ายังสามารถขับขี่ให้ปลอดภัยได้เพียงพอ ก็ต้องอนุญาตให้ขับขี่รถได้

               4) ให้กรมการขนส่งทางบกนำวิธีการออกใบอนุญาตขับรถแบบมีเงื่อนไข ตามที่ได้มีการศึกษาวิจัยไว้เรียบร้อยแล้วมาปรับใช้โดยเร็ว เพื่อให้กระทบกระเทือนต่อสิทธิเสรีภาพของประชาชนน้อยที่สุดและยังสามารถควบคุมให้เกิดความปลอดภัยไปพร้อมกันด้วย 

2. การดำเนินการ

               คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ โดยคณะอนุกรรมการด้านสิทธิของผู้สูงอายุ ผู้พิการ บุคคลหลากหลายทางเพศ และการสาธารณสุขได้ตรวจสอบข้อเท็จจริงจากผู้ร้อง กรมการขนส่งทางบกการศึกษาวิจัย  เรื่อง “ปัญหาการเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรมของบุคคลผู้ที่มีอาการตาบอดสี” เห็นว่าการที่กรมการขนส่งทางบกกำหนดวิธีการให้ผู้ขอใบอนุญาตขับรถทดสอบการมองเห็นสีโดยวิธีการเปิดสลับสีดวงโคมไฟที่ไม่เป็นไปตามสัญญาณไฟจราจรที่มีใช้อยู่จริงบนท้องถนน อาจถือเป็นการสร้างเงื่อนไขในการทดสอบสำหรับบุคคลที่มีอาการตาบอดสีเกินกว่าความจำเป็นในการประเมินศักยภาพร่างกายของผู้ทดสอบกับการมีหน้าที่ต้องปฏิบัติตามสัญญาณไฟจราจร เพื่อสร้างความปลอดภัยให้กับประชาชนที่ใช้ถนนหนทางร่วมกัน แม้ว่าการทดสอบดังกล่าวจะใช้และถือปฏิบัติอย่างเสมอภาคสำหรับบุคคลเช่นเดียวกันทุกคน แต่ความเท่าเทียมกันดังกล่าวเป็นผลทำให้บุคคลที่มีสถานะอื่นที่แตกต่างออกไป ซึ่งในที่นี้คือบุคคลที่มีอาการตาบอดสีที่มีข้อจำกัดในการมองเห็นสีย่อมไม่อาจใช้สิทธิบางประการได้เหมือนบุคคลที่เห็นสีปกติ เมื่อพิจารณาประกอบหลักสิทธิมนุษยชนที่ให้การรับรองและคุ้มครองในหลักความเสมอภาค หลักการไม่เลือกปฏิบัติ และการได้รับมาตรการเชิงบวกเพื่อให้การเข้าถึงสิทธิตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย และพันธกรณีระหว่างประเทศที่ประเทศไทยเป็นภาคีแล้ว การใช้วิธีการทดสอบดังกล่าวของผู้ถูกร้องที่ใช้วิธีทดสอบกับทุกคนเหมือนกันและ ไม่มีการกำหนดข้อจำกัดให้เกิดความแตกต่างกันระหว่างบุคคลที่มีอาการตาบอดสีกับบุคคลปกติ จึงยังไม่ถือเป็นการเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรมต่อบุคคลอันเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชน แต่สำหรับบุคคลที่มีเฉพาะอาการตาบอดสีที่มีความสามารถในการขับขี่ ย่อมมองเห็นและเข้าใจสัญญาณไฟจราจรที่เป็นมาตรฐานตามรูปแบบ ลำดับการเรียงของไฟจราจรและสัญลักษณ์ที่ปรากฏในโคมสัญญาณไฟจราจร เมื่อผู้ถูกร้องใช้วิธีทดสอบให้ผู้ทดสอบอ่านสีจากสัญญาณไฟจราจรที่สลับตำแหน่งและไม่เป็นไปตามมาตรฐานสัญญาณไฟจราจรจริงตามที่กฎหมายกำหนด จึงถือเป็นการปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรมต่อบุคคลที่มีอาการตาบอดสีในการขอมีใบอนุญาตขับรถ และเห็นควรกำหนดแนวทางการแก้ไขการปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรม ตามนัยมาตรา 28 วรรคสาม แห่งพระราชบัญญัติคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ไปยังกระทรวงคมนาคม โดยกรมการขนส่งทางบก และสืบเนื่องจากคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติเคยมีข้อเสนอแนะจากผลการศึกษาวิจัยเรื่อง ปัญหาการเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรมของบุคคลที่มีอาการตาบอดสี เพื่อให้ผู้ถูกร้องพิจารณาทบทวนหลักเกณฑ์การขอใบอนุญาตขับรถว่ามีความจำเป็นต้องมีการทดสอบอาการตาบอดสีหรือไม่ ซึ่งยังไม่เกิดผลในทางปฏิบัติที่เป็นรูปธรรมในการปกป้องและคุ้มครองสิทธิของบุคคลที่มีอาการตาบอดสี จึงอาศัยอำนาจตามมาตรา 15 (5) แห่งพระราชบัญญัติคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ พ.ศ. 2542 กำหนดแนวทางการแก้ไขการปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรมและการส่งเสริมความร่วมมือเพื่อประสานงานด้านสิทธิมนุษยชน เสนอต่อกระทรวงคมนาคม โดยกรมการขนส่งทางบก เพื่อให้ประสานงานกับแพทยสภา โดยราชวิทยาลัยจักษุแพทย์แห่งประเทศไทย และราชวิทยาลัยอื่นที่เกี่ยวข้อง พิจารณาดำเนินการตามขอบเขตอำนาจหน้าที่ ดังนี้             

               1) กำหนดแนวทางการแก้ไขการปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรมกรณีตามคำร้องเรียน ตามมาตรา 28 วรรคสาม แห่งพระราชบัญญัติคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ให้กระทรวงคมนาคม โดยกรมการขนส่งทางบก พิจารณาทบทวนปรับแก้ไข หรือเปลี่ยนวิธีการทดสอบสมรรถภาพร่างกายของผู้ขอรับใบอนุญาตขับรถ ผู้ขอต่ออายุใบอนุญาตขับรถ และผู้ขอรับบัตรประจําตัวคนขับรถตามกฎหมายว่าด้วยรถยนต์ ทดสอบการมองเห็นสีที่จำเป็นในการขับรถที่จำเป็นต้องใช้ให้สอดคล้องกับสัญญาณไฟจราจรมาตรฐานตามที่กฎหมายกำหนด ตามลำดับการเรียงของสัญญาณไฟและสัญลักษณ์ที่ปรากฏซึ่งใช้อยู่จริงบนท้องถนน  โดยที่  ไม่สร้างภาระหรือกำหนดขั้นตอนเกินความจำเป็นและไม่ได้สัดส่วนระหว่างสิทธิและเสรีภาพของบุคคลกับประโยชน์ของสาธารณะสำหรับบุคคลที่มีอาการตาบอดสี

               2) ในอนาคตเมื่อกลไกต่างๆ มีความพร้อม ให้มีการส่งเสริมความร่วมมือและประสานงานระหว่างหน่วยงาน เพื่อประโยชน์ในการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน ตามมาตรา 15 (5) แห่งพระราชบัญญัติคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ พ.ศ. 2542 โดยให้กรมการขนส่งทางบกและแพทยสภา โดยราชวิทยาลัยจักษุแพทย์แห่งประเทศไทยกับราชวิทยาลัยอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ร่วมกันพิจารณากำหนดหลักเกณฑ์ที่เหมาะสมในการทดสอบสมรรถภาพการมองเห็นและความเร็วของการตอบสนองต่อประสาทการรับรู้อื่นๆ ทั้งปวง โดยเฉพาะผู้ที่ได้รับใบอนุญาตขับรถตลอดชีพ เพราะเมื่อช่วงเวลาผ่านไปอาจเกิดการเสื่อมหรือหย่อนสมรรถภาพด้านการรับรู้ประสาทสัมผัสที่จำเป็นในการขับขี่ให้เกิดความปลอดภัย เช่น สายตายาว  เอียง ความคมชัดของภาพ และความไวในการตอบสนองจากสมองส่วนกลางในการสั่งงาน เช่น การหยุดรถในภาวะกะทันหัน การได้ยิน ฯลฯ ได้สัดส่วนเท่าที่จำเป็นอันเป็นการปกป้องและคุ้มครองความปลอดภัยบนท้องถนน ทั้งต่อตนเองและผู้อื่นที่เกี่ยวข้อง

3. ผลการดำเนินการ

                3.1 กรมการขนส่งทางบกมีหนังสือที่ คค 0419.3/15431 ลงวันที่ 22 พฤศจิกายน 2560 รายงานว่า จากการประชุมร่วมกับผู้แทนแพทยสภา ผู้แทนราชวิทยาลัย และผู้แทนสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เพื่อพิจารณาแนวทางการแก้ไขการปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรมตามข้อเสนอแนะของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ สรุปได้ว่า

                     1) ระบบสัญญาณไฟจราจรของประเทศไทยยังไม่ได้ใช้รูปสัญลักษณ์แทนสีหลัก สีแดง สีเหลืองและสีเขียว การจำแนกสีโดยเพียงจำตำแหน่งถือว่ายังไม่มีความปลอดภัย เพราะบุคคลนั้นไม่ได้จำแนกสี หากแต่ใช้โดยวิธีการจำตำแหน่งของสีสัญญาณไฟจราจร ดังนั้น กระบวนการทดสอบการมองเห็นสีของกรมการขนส่งทางบก จึงยังคงมีความปลอดภัยเพื่อคุ้มครองความปลอดภัยของผู้ใช้รถใช้ถนนและมีความเหมาะสมแล้ว สมควรแก้ไขวิธีการทดสอบเมื่อมีการเปลี่ยนไฟสัญญาณจราจรเป็นรูปสัญลักษณ์แทนสีหลักแล้ว

                     2)กรมการขนส่งทางบกได้ให้ความสำคัญในเรื่องการทดสอบสมรรถภาพร่างกายของผู้ขอรับใบอนุญาตขับรถ ผู้ขอต่ออายุใบอนุญาตขับรถ รวมทั้งผู้ได้รับใบอนุญาตขับรถตลอดชีพ ซึ่งจะดำเนินการร่วมกับแพทยสภาและราชวิทยาลัยที่เกี่ยวข้อง พัฒนาหลักเกณฑ์การทดสอบสมรรถภาพของร่างกายให้มีความเหมาะสมตามแนวทางของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติในโอกาสต่อไป  

               3.2 แพทยสภามีหนังสือด่วนที่สุด ที่ พส.011/878 ลงวันที่ 5 ตุลาคม 2560 แจ้งว่า จากการเข้าร่วมประชุมกับสำนักสวัสดิภาพการขนส่งทางบก เพื่อพิจารณาปรับปรุงแก้ไขหลักเกณฑ์เกี่ยวกับใบรับรองแพทย์ การทดสอบสมรรถภาพร่างกาย ในการขอรับ/ขอต่ออายุใบอนุญาตขับรถ เมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม 2560 สรุปได้ว่า แพทยสภาไม่มีการจำกัดคนตาบอดสีในการขับรถแต่อย่างใด แต่เห็นควรให้มีการตรวจความปลอดภัยของตาบอดสีในการจำแนกสีสัญญาณไฟจราจรว่าสามารถจำแนกสีได้หรือไม่ หากไม่สามารถจำแนกสีได้ก็ไม่เหมาะสมที่จะขับรถบนท้องถนน เพราะอาจก่อให้เกิดอุบัติเหตุแก่ประชาชนทั่วไปที่ใช้รถใช้ถนน

เรื่องที่ 2 สิทธิในการได้รับบริการสาธารณสุขและสวัสดิการจากรัฐ กรณีนโยบายและแผนการดำเนินงานเพื่อลดความพิการแต่กำเนิด โดยการกำหนดให้กรดโฟลิกเป็นส่วนประกอบในอาหาร (รายงานผลการพิจารณา ที่ 292/2560 ลงวันที่ 21 มีนาคม 2560)

1. ความเป็นมา

               คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติมีมติเห็นสมควรให้มีการตรวจสอบกรณีมีคำร้องที่ขอให้มีนโยบายและแผนการดำเนินงานเพื่อป้องกันและลดอัตราความพิการแต่กำเนิด โดยการกำหนดให้กรดโฟลิก (Folic Acid)[1] เป็นส่วนประกอบในอาหาร เนื่องจากความพิการแต่กำเนิดของบุคคลได้ส่งผลกระทบทั้งด้านสุขภาพและจิตใจต่อคนพิการและคนในครอบครัว มีภาระค่าใช้จ่ายในการรับบริการสาธารณสุขที่เหมาะสมและมีมาตรฐาน มีความยากลำบากในการเข้าถึงสิ่งอำนวยความสะดวกและบริการสาธารณะ การถูกเลือกปฏิบัติในการจ้างงาน อีกทั้งทำให้สูญเสียงบประมาณและทรัพยากรของประเทศเป็นจำนวนมาก โดยองค์การอนามัยโลก (World Health Organization : WHO) ได้ให้คำนิยาม “ความพิการแต่กำเนิด” ให้มีความหมายครอบคลุมถึงโรคพันธุกรรมที่อาจจะไม่เห็นความพิการเมื่อแรกเกิด แต่แสดงอาการและความพิการต่อมาใน  วัยเด็ก ซึ่งปัญหาความพิการแต่กำเนิดมีสาเหตุสำคัญหลายประการ อาทิ ปัญหาภาวะทุพโภชนาการในมารดา การได้รับสารก่อความพิการ โรคประจำตัวของมารดา การใช้ยาบางชนิดระหว่างตั้งครรภ์ เป็นต้น สำหรับประเทศไทยพบว่าการเสียชีวิตในวัยทารกมีสาเหตุจากความพิการแต่กำเนิดประมาณร้อยละ 20 – 30 และพบทารกแรกเกิดมีชีพซึ่งมีความพิการแต่กำเนิดประมาณ 24,000 - 40,000 คน ต่อปี หรือร้อยละ 3 - 5 ของจำนวนทารกแรกเกิดมีชีพทั้งหมด ประมาณ 800,000 คน ต่อปี และจำนวนเด็กพิการแต่กำเนิดมีแนวโน้มสะสมเพิ่มขึ้นทุกปี จึงจำเป็นต้องดำเนินการแก้ไขปัญหาความพิการแต่กำเนิดอย่างรอบด้านและเร่งด่วน ซึ่งได้ มีการดำเนินการแล้วในบางส่วน เช่น การกำหนดให้เติมสารไอโอดีนในเกลือและสารปรุงรส เพื่อป้องกันการ    ไม่พัฒนาการของเซลล์สมองขณะตั้งครรภ์และวัยเด็ก เป็นต้น

               ผลการศึกษาทางด้านโภชนาการซึ่งประเทศที่พัฒนาแล้วทั่วโลกต่างให้การยอมรับว่า การเสริมกรดโฟลิก 400 ไมโครกรัมต่อวัน (0.4 มิลลิกรัมต่อวัน) ในช่วง 4 - 6 สัปดาห์ก่อนตั้งครรภ์จนถึงตั้งครรภ์ได้ 3 เดือน สามารถลดโอกาสเสี่ยงของความพิการแต่กำเนิดได้ ร้อยละ 20 - 50 ลดโอกาสการเกิดและการเกิดซ้ำความพิการแต่กำเนิดของหลอดประสาทได้ ร้อยละ 70 นอกจากนี้ ผลการวิจัยยังสนับสนุนว่า กรดโฟลิกหรือโฟเลต ยังสามารถลดโอกาสเสี่ยงของความพิการแต่กำเนิดประเภทอื่น เช่น ลดโรคหัวใจพิการแต่กำเนิดลงได้ ร้อยละ 25 - 50 ลดความผิดปกติของแขนขาลงได้ ร้อยละ 50 ลดความพิการของระบบทางเดินปัสสาวะและโรคไม่มีรูทวารหนัก (Imperforate Anus) ตลอดจนลดโอกาสการเกิดปากแหว่งเพดานโหว่ลงได้ประมาณ 1 ใน 3 จึงสรุปได้ว่า การเสริมกรดโฟลิกสามารถป้องกันความพิการแต่กำเนิดที่รุนแรงได้เกือบทุกชนิด สอดคล้องกับที่องค์การอนามัยโลกได้ให้คำแนะนำว่าหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่มีโอกาสตั้งครรภ์ควรได้รับกรดโฟลิก 400 ไมโครกรัม หรือ 0.4 มิลลิกรัม ประจำทุกวันอย่างต่อเนื่องตลอดช่วงระยะเวลาที่มีโอกาสตั้งครรภ์ประมาณ 3 เดือนก่อนการตั้งครรภ์จนถึงตั้งครรภ์ครบ 3 เดือน

2. การดำเนินการของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

               คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ โดยคณะอนุกรรมการด้านสิทธิผู้สูงอายุ ผู้พิการ บุคคลหลากหลายทางเพศ และการสาธารณสุข ได้ศึกษาหลักสิทธิมนุษยชน กฎหมายและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับนักวิชาการและผู้แทนหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อเป็นข้อมูลประกอบการพิจารณา ดังนี้

               2.1 การรับฟังความคิดเห็นจากนักวิชาการและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ในประเด็น

• • • มาตรการการส่งเสริมให้บริโภคอาหารตามธรรมชาติที่มีกรดโฟลิกเพื่อลดความพิการแต่กำเนิดในประเทศไทย 
    • มาตรการรณรงค์ส่งเสริมให้หญิงวัยเจริญพันธุ์รับประทานกรดโฟลิกเพื่อลดความพิการแต่กำเนิดในประเทศไทย
    • ถอดบทเรียนการดำเนินงานป้องกันความพิการแต่กำเนิดของประเทศไทยที่ผ่านมา
    • ข้อมูลการศึกษาวิจัย ข้อท้าทาย และความเป็นไปได้ในการกำหนดมาตรการเสริมกรดโฟลิกในอาหาร
    • ข้อควรคำนึง ข้อจำกัด และข้อท้าทายด้านความปลอดภัย 

               2.2 การสัมมนา เรื่อง “การกำหนดแนวทางการประชาสัมพันธ์เผยแพร่ความรู้และรณรงค์ ให้ประชาชนทราบถึงประโยชน์ของวิตามินโฟลิก (วิตามิน ปี 9) ช่วยลดความพิการแต่กำเนิด” ผู้เข้าร่วมสัมมนาประกอบด้วย ผู้แทนสภากาชาดไทย สาขาเวชพันธุศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล หน่วยเวชพันธุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กระทรวงศึกษาธิการ องค์การเภสัชกรรมและสโมสรซอนต้ากรุงเทพฯ 1 ณ ห้องประชุมสำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เมื่อวันที่ 22 กันยายน 2559

               2.3 คณะทำงานด้านสิทธิของผู้สูงอายุ ผู้พิการ เด็ก การศึกษาและการสาธารณสุขในคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ได้เข้าพบและหารือกับรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข อธิบดีกรมอนามัย เลขาธิการคณะกรรมการอาหารและยา และผู้อำนวยการองค์การเภสัชกรรม เมื่อวันที่ 30 พฤศจิกายน 2561 โดยมีข้อเสนอ ดังนี้

                     (1) เสนอให้กระทรวงสาธารณสุขผลิตวิตามินโฟลิก (วิตามินบี 9) ขนาดเม็ดละ 0.4 มิลลิกรัม ขนาดบรรจุขวดละ 200 เม็ด แจกจ่ายให้หญิงวัยเจริญพันธุ์ที่มีโอกาสตั้งครรภ์ได้รับประทานเพื่อลดความพิการแต่กำเนิด โดยให้รับประทานตั้งแต่มีโอกาสตั้งครรภ์จนถึงหลังการตั้งครรภ์ 3 เดือน

                     (2) ในการยื่นขอผลิตวิตามินโฟลิก (วิตามินบี 9) ซึ่งเป็นอาหารเสริม ขอให้สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยายกเว้นการระบุว่าเด็กและสตรีมีครรภ์ไม่ควรรับประทาน

                     (3) เสนอให้กระทรวงสาธารณสุขออกกฎหมายบังคับให้มีการผสมวิตามินโฟลิกในอาหาร

               2.4 สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา มีหนังสือที่ สธ 1009.4.1/4602 ลงวันที่ 3 เมษายน 2562 แจ้งว่า ได้ประสานองค์การเภสัชกรรมเพื่อหารือแผนการดำเนินการผลิตยาเม็ด Folic Acid 400 mcg โดยองค์การเภสัชกรรมได้ทำแผนการดำเนินการผลิต โดยจะทำการผลิตในเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม 2562 และจะยื่นคำขอขึ้นทะเบียนตำรับยาในเดือนกันยายน 2562

3. ข้อเสนอแนะนโยบาย

               คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติได้พิจารณาแล้วเห็นว่า ประชาชนคนไทยย่อมมีสิทธิที่จะได้รับการส่งเสริมและสนับสนุนการมีสุขภาพที่ดี อันถือเป็นหลักการที่สำคัญของสิทธิมนุษยชนที่ต้องได้รับตามมาตรฐานสูงสุด ซึ่งมีวิธีการที่หลากหลายที่จะนำไปสู่การได้รับสิทธิของบุคคลในด้านสุขภาพ อาทิ การกำหนดนโยบาย หรือการนำหลักการหรือองค์ความรู้ซึ่งองค์การอนามัยโลก (WHO) ได้ศึกษาและมีข้อเสนอแนะต่อประเทศทั่วโลกมาปรับใช้ หรือการตรากฎหมายที่จำเป็นเพื่อใช้เป็นเครื่องมือ อันรวมถึงการบังคับใช้กฎหมายดังกล่าวด้วย ซึ่งในส่วนสิทธิของมารดาและการพัฒนาสุขภาพของเด็กให้มีความสมบูรณ์แข็งแรง จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องได้รับการพัฒนาสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐ ตั้งแต่การวางแผนครอบครัว การฝากครรภ์ในระยะก่อนและหลังคลอดบุตร ดังนั้น การพัฒนานโยบายและแผนการดำเนินงานเพื่อลดความพิการแต่กำเนิด โดยกำหนดให้กรดโฟลิกเป็นส่วนประกอบในอาหาร จึงเป็นการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิในการได้รับบริการสาธารณสุขและสวัสดิการจากรัฐ ตามที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 (ในขณะนั้น) ซึ่งได้วางหลักการและคุ้มครองไว้ว่า บุคคลย่อมมีสิทธิเสมอกันในการรับบริการสาธารณสุขที่เหมาะสม เป็นไปอย่างทั่วถึง มีประสิทธิภาพและได้มาตรฐาน โดยเฉพาะเด็กและเยาวชนซึ่งมีสิทธิในการอยู่รอดและได้รับการพัฒนาด้านร่างกาย จิตใจ และสติปัญญา ตามศักยภาพในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม และได้รับรองไว้ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พุทธศักราช 2557 (ในขณะนั้น) รวมทั้งรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 สอดคล้องกับหลักการสิทธิมนุษยชนสากล ทั้งกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม และอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก ที่ให้การคุ้มครองและรับรองว่ามารดาควรได้รับการคุ้มครองพิเศษระหว่างช่วงระยะเวลาตามควรก่อนหรือหลังการให้กำเนิดบุตร และรัฐภาคีควรดำเนินมาตรการที่เหมาะสมเพื่อลดการเสียชีวิตของทารกและเด็ก ตลอดจนประกันให้มีการดูแลสุขภาพอย่างเหมาะสมแก่มารดาทั้งก่อนและหลังคลอด จึงเห็นควรมีข้อเสนอแนะนโยบายต่อคณะรัฐมนตรีเพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน ดังนี้

               3.1 ควรให้กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์และกระทรวงสาธารณสุขร่วมกันเป็นหน่วยงานหลักในการผลักดันนโยบายและแผนการดำเนินงานสำหรับการกำหนดให้กรดโฟลิกเป็นส่วนประกอบในอาหาร

               3.2 ควรให้กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมอนามัยและสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ส่งเสริมการให้โภชนศึกษาแก่หญิงวัยเจริญพันธุ์และคู่สมรสที่พร้อมจะมีบุตรให้ได้รับทราบถึงประโยชน์ของกรดโฟลิกในการลดความพิการแต่กำเนิดของทารก และเป็นหน่วยงานหลักในการพัฒนานโยบายและแผนการดำเนินงานสำหรับการกำหนดให้เติมกรดโฟลิกเป็นส่วนประกอบในอาหาร โดยอาศัยอำนาจหน้าที่ตามพระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ. 2522 ดังนี้

                     (1) พัฒนานโยบายและแผนการดำเนินงานสำหรับการกำหนดให้เติมกรดโฟลิกเป็นส่วนประกอบในอาหาร โดยเร่งประสานความร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ทั้งหน่วยงานภาครัฐและหน่วยงานภาคเอกชน เช่น สภาอุตสาหกรรมอาหาร สถาบันเทคโนโลยีการอาหาร เป็นต้น

                     (2) เร่งประสานความร่วมมือกับสถาบันโภชนาการต่างๆ อาทิ สถาบันโภชนาการมหาวิทยาลัยมหิดล ฯลฯ ให้ดำเนินการศึกษาวิจัยเพื่อกำหนดปริมาณของกรดโฟลิกที่ควรได้รับต่อวัน เพื่อกำหนดชนิดของอาหารที่เหมาะสมสำหรับการเติมกรดโฟลิกลงไป โดยคำนึงถึงวัฒนธรรมในการรับประทานอาหารของคนไทยซึ่งต้องสอดคล้องกับห่วงโซ่อุปทานของอาหารและคุณภาพของอาหาร (สี กลิ่น รสชาติ) และต้นทุนในกระบวนการผลิต ตลอดจนความเสถียรคงรูปตามอายุของอาหารในการวางจำหน่าย

                     (3) ในระหว่างการดำเนินการตามข้อ (1) และ (2) ควรกำหนดมาตรการชั่วคราวให้   หญิงวัยเจริญพันธุ์ต้องได้รับประทานกรดโฟลิกเสริมในปริมาณที่เหมาะสมตามความเห็นของนักวิชาการที่เชี่ยวชาญในระยะก่อนปฏิสนธิ 3 เดือน ต่อเนื่องจนถึงช่วงที่มีการปฏิสนธิแล้วครบกำหนด 3 เดือน

               3.3 ควรให้ (1) กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โดยสำนักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมแห่งชาติ (2) สำนักนายกรัฐมนตรี โดยสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ และ (3) กระทรวงสาธารณสุข โดยสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข สนับสนุนจัดสรรหรือหาแหล่งเงินทุนเพื่อการวิจัยสำหรับพัฒนานโยบายและแผนการดำเนินงานสำหรับการกำหนดเติมกรดโฟลิกเป็นส่วนประกอบในอาหารจนสามารถปฏิบัติได้จริง

4. ผลการดำเนินการ

                4.1 สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ได้มีหนังสือด่วนที่สุด ที่ นร 0506/17910 ลงวันที่ 26 พฤษภาคม 2560 แจ้งว่า รองนายกรัฐมนตรี (นายวิษณุ เครืองาม) สั่งและปฏิบัติราชการแทนนายกรัฐมนตรี ได้มีคำสั่งมอบหมายให้กระทรวงสาธารณสุขเป็นหน่วยงานหลักรับเรื่องนี้ไปพิจารณาร่วมกับกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี สำนักนายกรัฐมนตรี และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อศึกษาแนวทางและความเหมาะสมของข้อเสนอดังกล่าว และให้กระทรวงสาธารณสุขสรุปผลการพิจารณาหรือผลดำเนินการเกี่ยวกับเรื่องดังกล่าวในภาพรวม แล้วส่งให้สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรีภายใน 30 วัน เพื่อนำเสนอคณะรัฐมนตรีต่อไป 

               4.2 กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมอนามัย ได้จัดประชุมร่วมกับหน่วยงานภาครัฐและสมาคมและภาคเอกชนที่เกี่ยวข้อง เมื่อวันที่ 14 กันยายน 2560 ที่ห้องประชุมสมบูรณ์ วัชโรทัย กรมอนามัย สรุปได้ว่า

                     1) กรมอนามัยร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องที่รับผิดชอบเกี่ยวกับสตรีและเด็ก ได้แก่ สำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ร่วมกันทำแผนดำเนินงานเพื่อลดความพิการแต่กำเนิด 

                     2) สำหรับเรื่องโภชนศึกษาขอให้ดำเนินการ ดังนี้

                          2.1) ขอให้กรมอนามัยดำเนินการส่งเสริมโภชนศึกษา เน้นการดำเนินการแก่หญิงวัยเจริญพันธุ์และคู่สมรสที่พร้อมจะมีบุตรได้รับทราบถึงประโยชน์ของโฟเลตและกรดโฟลิกในการลดความพิการแต่กำเนิดผ่านทางคลินิกฝากครรภ์และโรงเรียนพ่อแม่

                          2.2) ขอให้กรมอนามัยร่วมมือกับองค์การเภสัชกรรมในการผลิตวิตามินเสริมธาตุเหล็กและโฟลิก (Ferro Folic® ประกอบด้วย iron 60 มก. และ Folic acid 2.8 มก.) ดำเนินการส่งเสริมให้หญิงวัยเจริญพันธุ์เข้าถึงยาและได้รับก่อนตั้งครรภ์ทุกสัปดาห์ อย่างน้อย 12 สัปดาห์ และปรับให้ยาเม็ด Triferdine® (ประกอบด้วย Iodine 0.15 มก. Iron 60.81 มก. และ Folic acid 0.4 มก.) เมื่อตั้งครรภ์แล้ว วันละ 1 เม็ด ตลอดการตั้งครรภ์อย่างต่อเนื่อง

                          2.3) ขอให้กรมอนามัยร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา พัฒนานโยบายและแผนการดำเนินงานสำหรับการกำหนดให้เติมกรดโฟลิกเป็นส่วนประกอบในอาหาร โดยอาศัยอำนาจหน้าที่ตามพระราชบัญญัติอาหาร พ.ศ. 2522

                     3) ขอให้กรมอนามัยประสานความร่วมมือกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น กระทรวง วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข สำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ในการวิจัยและทุนสนับสนุนการวิจัย เรื่อง การเติมกรดโฟลิกลงในอาหาร ซึ่งกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเห็นควรให้สภานโยบายวิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติรับผิดชอบ

               4.3 สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี มีหนังสือด่วนที่สุด ที่ นร 0505/41340 ลงวันที่ 22 ธันวาคม 2560 แจ้งว่า คณะรัฐมนตรีได้มีมติเมื่อวันที่ 19 ธันวาคม 2560 เห็นชอบตามที่กระทรวงสาธารณสุขได้เสนอผลการพิจารณาและผลการดำเนินการตามข้อเสนอแนะของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เรื่อง การกำหนดกรดโฟลิกเป็นส่วนประกอบในอาหาร

เรื่องที่ 3 ข้อเสนอแนะมาตรการหรือแนวทางในการปรับปรุงกฎหมายและระเบียบอันเกี่ยวเนื่องกับสิทธิเด็กในกระบวนการยุติธรรมทางอาญา กรณีการเปิดเผยประวัติการกระทำความผิดทางอาญาของเด็กและเยาวชน (ข้อเสนอแนะที่ 4/2560 ลงวันที่ 3 สิงหาคม 2560)

1. ความเป็นมา

               คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ในคราวประชุมด้านการคุ้มครองและมาตรฐานการคุ้มครองสิทธิมนุษยชน ครั้งที่ 37/2559 เมื่อวันที่ 1 พฤศจิกายน 2559 ได้พิจารณากรณีที่มีการอนุญาตให้เปิดเผยประวัติการกระทำความผิดทางอาญาของเด็กและเยาวชนในหลายกรณี ทั้งที่เด็กและเยาวชนที่เข้าสู่กระบวนการยุติธรรมทางอาญานั้นได้รับการปกป้องคุ้มครองตามอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก กฎอันเป็นมาตรฐานขั้นต่ำของสหประชาชาติว่าด้วยการบริหารงานยุติธรรมเกี่ยวกับคดีเด็กและเยาวชน หรือกฎแห่ง   กรุงปักกิ่ง (United Nations Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile or The Beijing Rules) ที่กำหนดห้ามมิให้เปิดเผยหรือนำประวัติการกระทำความผิดทางอาญาของเด็กและเยาวชนไปพิจารณาให้เป็นผลร้ายหรือการเลือกปฏิบัติที่ไม่เป็นธรรมไม่ว่าทางใดๆ อีกทั้งตามพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2553 มาตรา 84 วรรคหนึ่ง ได้บัญญัติคุ้มครองสิทธิเด็กและเยาวชนดังกล่าวไว้ว่า “เพื่อเป็นการคุ้มครองสิทธิเด็กหรือเยาวชน ห้ามมิให้เปิดเผยหรือนำประวัติการกระทำความผิดอาญาของเด็กหรือเยาวชนไปพิจารณาให้เป็นผลร้ายหรือเป็นการเลือกปฏิบัติอันไม่เป็นธรรมแก่เด็กหรือเยาวชนนั้นไม่ว่าในทางใดๆ ...” แต่ในทางปฏิบัติยังไม่มีกระบวนการดำเนินการให้หน่วยงานของรัฐที่มีหน้าที่รับผิดชอบในการเก็บประวัติการกระทำความผิดทางอาญาของเด็กและเยาวชนมิให้เปิดเผย ส่งผลให้เด็กและเยาวชนไม่ได้รับการคุ้มครองตามเจตนารมณ์ของกฎหมายและไม่เป็นไปตามอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก ข้อ 3 ที่ให้คำนึงถึงประโยชน์สูงสุดของเด็กและเยาวชนเป็นสำคัญ และข้อ 16 วรรคหนึ่ง ที่ระบุว่า “เด็กจะไม่ถูกแทรกแซงโดยพลการ หรือโดยไม่ชอบด้วยกฎหมายในความเป็นส่วนตัว ครอบครัว บ้าน หรือการติดต่อสื่อสารระหว่างกัน รวมทั้งจะไม่ถูกกระทำโดยมิชอบต่อเกียรติและชื่อเสียง” โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การเปิดเผยประวัติของเด็กจะต้องไม่ขัดต่อหลักการคืนเด็กสู่สังคม ตามอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก ข้อ 39 ซึ่งบัญญัติไว้ว่า “...การฟื้นฟูหรือการกลับคืนสู่สังคมดังกล่าวจะเกิดขึ้นในสภาพแวดล้อมที่ส่งเสริมสุขภาพ การเคารพตนเอง และศักดิ์ศรีของเด็ก” รวมทั้งจากการลงพื้นที่ตรวจเยี่ยมสถานพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชนของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติในจังหวัดต่าง ๆ ทำให้ตระหนักถึงปัญหาของเยาวชนที่เข้าสู่กระบวนการยุติธรรมทางอาญา ซึ่งเด็กและเยาวชนเหล่านี้อาจก้าวพลาดไปด้วยความอ่อนด้อยประสบการณ์ วุฒิภาวะ รวมทั้งสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสม ทำให้ช่วงหนึ่งของชีวิตต้องถูกควบคุมตัว อันส่งผลกระทบต่อพัฒนาการของเด็กในทุกด้าน อย่างไรก็ดี แม้เด็กและเยาวชนเหล่านี้จะได้รับการฟื้นฟูจากกรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน แต่ปัญหาการสืบค้นและเปิดเผยประวัติการกระทำความผิดทางอาญาของเด็กได้ส่งผลกระทบต่อการประกอบอาชีพของพวกเขาในอนาคต และทำให้ความพยายามในการนำเด็กกลับคืนสู่สังคมด้วยการเป็นคนดีไม่เป็นผล โดยที่หลายคนต้องหวนกลับไปกระทำความผิดซ้ำ จึงเห็นสมควรให้มีการพิจารณาจัดทำข้อเสนอแนะมาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน รวมทั้งข้อเสนอในการแก้ไขปรับปรุงกฎหมาย กฎ ระเบียบหรือคำสั่งใดๆ เพื่อให้สอดคล้องกับหลักสิทธิมนุษยชน

2. การดำเนินการ

               คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ โดยคณะอนุกรรมการด้านสิทธิเด็กและการศึกษาได้พิจารณาข้อเท็จจริง ข้อกฎหมาย หลักการสิทธิมนุษยชน งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งจัดประชุมรับฟังความคิดเห็นจากผู้ทรงคุณวุฒิด้านสิทธิเด็ก และผู้แทนหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยมีข้อพิจารณาว่า ระเบียบสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ว่าด้วยประมวลระเบียบการตำรวจไม่เกี่ยวกับคดี ลักษณะที่ 32 การพิมพ์ลายนิ้วมือ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2557 ข้อ 4 ซึ่งกำหนดว่า “เพื่อประโยชน์ในทางราชการให้กองทะเบียนประวัติอาชญากรนำข้อมูลที่ได้คัดแยกออกจากสารบบ หรือฐานข้อมูลประวัติอาชญากรไปแล้วตาม 2.2 มาตรวจสอบรายการประวัติหรือบัญชีของบุคคลได้ในกรณีดังต่อไปนี้ 4.3 กรณีอื่นๆ ตามที่ผู้บัญชาการตำรวจแห่งชาติอนุญาตให้ตรวจสอบได้ เช่น เพื่อประโยชน์ในการศึกษา ค้นคว้า วิจัยทางวิชาการ ทางอาชญาวิทยา ทางการแพทย์ เป็นต้น รวมถึงกรณีที่มีผู้ร้องขอให้ตรวจสอบโดยมีเหตุผลความจำเป็นอย่างยิ่งและเจ้าตัวยินยอม” นั้น สอดคล้องกับหลักสิทธิมนุษยชนหรือไม่

               พิจารณาแล้วเห็นว่า ระเบียบสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ว่าด้วยประมวลระเบียบการตำรวจไม่เกี่ยวกับคดี ลักษณะที่ 32 การพิมพ์ลายนิ้วมือ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2557 ข้อ 4.3 เป็นบทบัญญัติที่อาจเป็นการละเมิดสิทธิเด็ก และไม่เป็นไปตามพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2553 มาตรา 84 ที่มุ่งคุ้มครองสิทธิของเด็กและเยาวชน โดยป้องกันมิให้มีการเปิดเผยประวัติการกระทำผิดของเด็กและเยาวชนที่อาจส่งผลต่อการใช้ชีวิตอย่างปกติสุข คุ้มครองเด็กและเยาวชนที่ถูกกล่าวหาว่ากระทำความผิดอาญาหรือถูกศาลพิพากษาว่ามีความผิด ให้ได้รับการปฏิบัติที่แตกต่างไปจากผู้ต้องหาหรือจำเลยที่เป็นผู้ใหญ่ โดยให้ได้รับผลกระทบจากการต้องถูกดำเนินคดีและควบคุมตัวน้อยที่สุด สำหรับเด็กและเยาวชนที่มีปัญหาความประพฤติหรือกระทำความผิดทางอาญา คุ้มครองให้ได้รับโอกาสแก้ไขให้สามารถเติบโตเป็นพลเมืองดีของสังคม โดยมีสมมติฐานว่าเด็กและเยาวชนกระทำการใดๆ เพราะขาดวุฒิภาวะ การรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ตลอดทั้งสิ่งแวดล้อมมีอิทธิพลในการผลักดันความประพฤติของเด็ก

               เมื่อพิจารณาระเบียบสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ว่าด้วยประมวลระเบียบการตำรวจไม่เกี่ยวกับคดี ลักษณะที่ 32 การพิมพ์ลายนิ้วมือ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2557 พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของทางราชการ พ.ศ. 2540 และพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2553 ประกอบกับคำวินิจฉัยคณะกรรมการเปิดเผยข้อมูลข่าวสาร สาขาสังคม การบริหารราชการแผ่นดินและการบังคับใช้กฎหมาย ที่ สค 32/2548 เรื่อง อุทธรณ์คำสั่งไม่ลบข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับประวัติอาชญากรแล้ว จะเห็นได้ว่า หากเป็นการเปิดเผยเพื่อเป็นประโยชน์ในการศึกษาวิจัยจะต้องไม่มีการระบุชื่อหรือทำให้รู้ว่าประวัติการกระทำผิดนั้นเป็นของเด็กหรือเยาวชนคนใด และการเปิดเผยประวัติการกระทำผิดของเด็กหรือเยาวชนคนใดคนหนึ่งโดยเฉพาะเจาะจงย่อมไม่สามารถทำได้ เนื่องจากพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2553 ได้บัญญัติไว้เป็นบทบัญญัติเด็ดขาดห้ามมิให้เปิดเผยประวัติเด็กหรือเยาวชนให้เป็นผลร้ายต่อเด็กหรือเยาวชน

               นอกจากนี้ องค์การสหประชาชาติยังได้กำหนดกฎอันเป็นมาตรฐานขั้นต่ำของสหประชาชาติว่าด้วยการบริหารงานยุติธรรมเกี่ยวกับคดีเด็กและเยาวชน (กฎแห่งกรุงปักกิ่ง) ข้อ 8 ข้อย่อย 8.1 และ 8.2 ซึ่งวางหลักการให้มีการเคารพต่อสิทธิส่วนตัวของเด็กและเยาวชน เพื่อหลีกเลี่ยงความเสียหายที่จะเกิดแก่เด็กและเยาวชน อันเนื่องมาจากตราบาป และไม่ให้เผยแพร่ข่าวสารที่อาจทำให้สามารถรู้ตัวผู้กระทำความผิดที่เป็นเด็กและเยาวชน และจะต้องไม่ขัดต่อหลักการคืนเด็กสู่สังคมตามอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก ข้อ 39 อีกทั้งพระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. 2546 มาตรา 22 ได้บัญญัติว่า “การปฏิบัติต่อเด็กไม่ว่ากรณีใดให้คำนึงถึงประโยชน์สูงสุดของเด็กเป็นสำคัญ....” ในการเปิดเผยประวัติเด็กหรือเยาวชนไม่ว่าโดยทางใดทางหนึ่งย่อมไม่เป็นประโยชน์ต่อเด็ก และสำหรับการเปิดเผยโดยอ้างเหตุความจำเป็นอย่างยิ่งและเจ้าของประวัติยินยอมนั้น ก็ยังไม่มีขอบเขตชัดเจนว่าเหตุจำเป็นอย่างยิ่งได้แก่กรณีใดบ้าง อันเป็นการให้อำนาจในการใช้ดุลพินิจที่กว้างเกินไป ซึ่งอาจเกิดการละเมิดสิทธิของเด็กและเยาวชนซึ่งขัดต่ออนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก กฎอันเป็นมาตรฐานขั้นต่ำของสหประชาชาติว่าด้วยการบริหารงานยุติธรรมเกี่ยวกับคดีเด็กและเยาวชน (กฎแห่งกรุงปักกิ่ง) และพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2553

               ทั้งนี้ ระเบียบสำนักงานตำรวจแห่งชาติว่าด้วยประมวลระเบียบการตำรวจไม่เกี่ยวกับคดี ลักษณะที่ 32 การพิมพ์ลายนิ้วมือ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2557 ไม่ได้บัญญัติไว้ชัดเจนว่ากรณีการตรวจสอบรายการประวัติหรือบัญชีของบุคคลใดตามข้อ 4.3 ว่าเป็นเด็กหรือเยาวชนหรือบุคคลทั่วไป ดังนั้น จึงควรที่จะให้สำนักงานตำรวจแห่งชาติแก้ไขเพิ่มเติมระเบียบการตำรวจฉบับดังกล่าว โดยกำหนดให้มีการคัดแยกประวัติการกระทำผิดของเด็กและเยาวชนและบัญชีทะเบียนประวัติของเด็กและเยาวชนไว้หมวดใดหมวดหนึ่งโดยเฉพาะ แยกจากกรณีการกระทำความผิดของบุคคลทั่วไป เพื่อให้สอดคล้องกับอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก และกฎอันเป็นมาตรฐานขั้นต่ำของสหประชาชาติว่าด้วยการบริหารงานยุติธรรมเกี่ยวกับคดีเด็กและเยาวชน (กฎแห่ง  กรุงปักกิ่ง) ที่ประเทศไทยได้ให้สัตยาบัน รวมถึงพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2553 พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540 และพระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. 2546 โดยคำนึงถึงประโยชน์สูงสุดของเด็กและเยาวชนเป็นสำคัญ

3. ข้อเสนอแนะของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

               คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติจึงมีข้อเสนอแนะมาตรการหรือแนวทางที่เหมาะสมในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนและข้อเสนอในการแก้ไขปรับปรุงกฎหมาย กฎ ระเบียบ หรือคำสั่งใด ๆ เพื่อให้สอดคล้องกับหลักสิทธิมนุษยชน ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 247 (3) ไปยังสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เพื่อพิจารณาดำเนินการต่อไป พร้อมทั้งส่งรายงานฉบับนี้ให้ศาลเยาวชนและครอบครัวกลาง และกระทรวงยุติธรรม เพื่อเป็นข้อมูลในการพิจารณาดำเนินการในส่วนที่เกี่ยวข้อง ดังนี้

               3.1 ข้อเสนอในการแก้ไขปรับปรุงกฎหมาย กฎ ระเบียบ หรือคำสั่ง

               สำนักงานตำรวจแห่งชาติควรพิจารณาบทบัญญัติเกี่ยวกับการเปิดเผยข้อมูลประวัติการกระทำผิดของเด็กและเยาวชน โดยขอให้แก้ไขระเบียบสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ว่าด้วยประมวลระเบียบการตำรวจไม่เกี่ยวกับคดี ลักษณะที่ 32 การพิมพ์ลายนิ้วมือ (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2557 โดยเฉพาะข้อ 4.3 เพื่อกำหนดเกี่ยวกับการคัดแยกประวัติการกระทำผิดของเด็กและเยาวชนและบัญชีทะเบียนประวัติของเด็กและเยาวชนไว้ในหมวดใดหมวดหนึ่งโดยเฉพาะ แยกจากกรณีการกระทำความผิดของบุคคลทั่วไป เพื่อให้มีความสอดคล้องกับอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก และกฎอันเป็นมาตรฐานขั้นต่ำของสหประชาชาติว่าด้วยการบริหารงานยุติธรรมเกี่ยวกับคดีเด็กและเยาวชน (กฎแห่งกรุงปักกิ่ง) ที่ประเทศไทยได้ให้สัตยาบัน พระราชบัญญัติข้อมูลข่าวสารของราชการ พ.ศ. 2540 มาตรา 24 พระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. 2546 มาตรา 22 และพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2553 มาตรา 84 วรรคหนึ่ง  ซึ่งได้กำหนดไว้อย่างชัดเจนว่า เพื่อเป็นการคุ้มครองสิทธิเด็กหรือเยาวชน จึงห้ามมิให้เปิดเผยหรือนำประวัติการกระทำความผิดอาญาของเด็กหรือเยาวชนไปพิจารณาให้เป็นผลร้าย หรือเป็นการเลือกปฏิบัติอันไม่เป็นธรรมแก่เด็กหรือเยาวชนนั้นไม่ว่าในทางใด ๆ เว้นแต่เป็นการใช้ประกอบดุลพินิจของศาลเพื่อกำหนดวิธีการสำหรับเด็กและเยาวชน หากมีการฝ่าฝืนให้ศาลสั่งระงับการกระทำที่ฝ่าฝืนหรือเพิกถอนการกระทำนั้น และอาจกำหนดค่าเสียหาย หรือบรรเทาผลร้าย หรือมีคำสั่งให้จัดการแก้ไขเพื่อเยียวยาความเสียหายที่เกิดขึ้นตามที่เห็นสมควร

               3.2 ข้อเสนอแนะมาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน

              สำนักงานตำรวจแห่งชาติควรกำชับหน่วยในสังกัดในเรื่องการพิจารณาอนุญาตให้เปิดเผยประวัติอาชญากรรมของเด็กและเยาวชน จะต้องปฏิบัติตามพระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัว และวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2553 และระเบียบที่เกี่ยวข้องอย่างเคร่งครัด โดยคำนึงถึงสิทธิเด็กและผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับเด็กและยาวชนเป็นสำคัญ

4. สรุปผลการดำเนินการ

               กองทะเบียนประวัติอาชญากร สำนักงานตำรวจแห่งชาติมีหนังสือที่ ตช 0032.34/2180 ลงวันที่ 22 สิงหาคม 2561 แจ้งว่าได้ดำเนินการแก้ไขระเบียบดังกล่าวตามข้อเสนอแนะของคณะกรรมการ สิทธิมนุษยชนแห่งชาติ โดยประกาศใช้ระเบียบสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ว่าด้วยประมวลระเบียบการตำรวจ ไม่เกี่ยวกับคดี ลักษณะที่ 32 การพิมพ์ลายนิ้วมือ (ฉบับที่ 4) พ.ศ. 2561 เมื่อวันที่ 17 สิงหาคม 2561 ระบุห้าม   มิให้เปิดเผยข้อมูลประวัติอาชญากรที่คัดแยกออกจากสารบบไปแล้ว ตามที่มีกฎหมายกำหนดไว้เป็นการเฉพาะ เช่น พระราชบัญญัติศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2553 พระราชบัญญัติฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ติดยาเสพติด พ.ศ. 2545 เป็นต้น เพื่อเปิดโอกาสให้เด็กและเยาวชนได้กลับมามีที่ยืนในสังคมและประกอบอาชีพที่สุจริตต่อไป โดยในบทที่ 4 การคัดแยกและทำลายแผ่นพิมพ์ลายนิ้วมือ และรายการประวัติหรือบัญชีประวัติ ได้กำหนดให้คัดเลือกแผ่นพิมพ์ลายนิ้วมือและเอกสารที่เกี่ยวข้องทุกประเภทแยกออกจากสารบบหรือฐานข้อมูลประวัติอาชญากร ในคดีอาญาที่มีข้อหาว่าเด็กและเยาวชนกระทำความผิด โดยศาลมิได้มีคำพิพากษาลงโทษถึงจำคุก หรือมีการเปลี่ยนโทษเป็นวิธีการสำหรับเด็กและเยาวชน เช่น เด็กหรือเยาวชนที่ศาลมีคำพิพากษาลงโทษปรับ หรือมีคำสั่งให้ว่ากล่าวตักเตือนแล้วปล่อยตัวไปโดยไม่กำหนดเงื่อนไขการคุมความประพฤติ เด็กหรือเยาวชนพ้นระยะเวลาตามที่ศาลมีคำพิพากษาหรือคำสั่งให้รอการลงโทษ หรือรอการกำหนดโทษโดยไม่กำหนดเงื่อนไขการคุมความประพฤติ เด็กหรือเยาวชนพ้นระยะเวลาการฝึกและอบรมตามคำพิพากษาหรือคำสั่งของศาลด้วยดี และศูนย์ฝึกและอบรมเด็กและเยาวชนได้ออกใบบริสุทธิ์ให้เด็กหรือเยาวชนที่ศาลมีคำพิพากษาหรือคำสั่งให้รอการลงโทษ หรือรอการกำหนดโทษโดยกำหนดเงื่อนไขการคุมความประพฤติ หรือภายหลังปล่อยตัว แต่ศาลมีคำพิพากษาหรือคำสั่งให้กำหนดเงื่อนไขการคุมความประพฤติต่อและสามารถพ้นการคุมความประพฤติด้วยดีตามระยะเวลาที่ศาลกำหนด เป็นต้น