Page 15 - แนวปฏิบัติเพื่อการจัดการร่วมประเด็นสิทธิมนุษยชน : สิทธิชุมชนกับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม และการพัฒนารวมถึงสิทธิอื่นที่เกี่ยวข้อง
P. 15
สิทธิชุมชน กับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ 15
สิ่งแวดล้อม และการพัฒนารวมถึงสิทธิอื่นที่เกี่ยวข้อง
ทั้งนี้ ในส่วน การก�าหนดความหมาย
“ชุมชน” ได้แสดงไว้ในกฎหมายบางฉบับ อาทิ
มาตรา ๔ พระราชบัญญัติป่าชุมชน พ.ศ. ๒๕๖๒
ก�าหนดว่า “ชุมชน” หมายความว่า กลุ่มประชาชน
ที่รวมตัวกันโดยมีวัตถุประสงค์หรือผลประโยชน์
ร่วมกันเพื่อท�ากิจกรรมอันชอบด้วยกฎหมาย รวมทั้ง
ช่วยเหลือหรือสนับสนุนการด�าเนินการใด ๆ อันเป็น
ประโยชน์ร่วมกันของประชาชนในชุมชนนั้น โดยมี
การรวมตัวกันอย่างต่อเนื่อง มีระบบบริหารจัดการ
ในรูปของคณะบุคคล และมีการแสดงเจตนาแทน บุค ค ลและ ชุม ช น
สามารถใช้สิทธิได้ทันที
ชุมชนได้ ซึ่งมีความใกล้เคียงกับนิยาม “ชุมชน” ตามเจำตนารมณ์ของ
ตามมาตรา ๓ พระราชบัญญัติสภาองค์กรชุมชน รัฐธรรมนูญ แม้จำะยัง
พ.ศ. ๒๕๕๑ ไม่มีกฎหมายก�หนด
วิธีการใช้สิทธิไว้ก็ตาม
และหากเกิดการละเมิด
เมื่อพิจารณาความหมายของ “ชุมชน” ตาม สิทธิขึ้น บุคคลหรือชุมชน
พระราชบัญญัติข้างต้น จึงมีข้อสังเกตว่า วิวัฒนาการ ก็สามารถยกบทบัญญัติ
ทางกฎหมายของค�าว่า “ชุมชน” มิได้จ�ากัด แห่งรัฐธรรมนูญดังกล่าว
เพื่อใช้สิทธิทางศาลหรือ
อยู่เฉพาะชุมชนตามเขตการปกครองเท่านั้น ชุมชนอาจ ยกขึ้นเป็นข้อต่อสู้คดี
พิจารณาได้ในหลายลักษณะ โดยเป็นกลุ่มประชาชน ในศาลได้
ที่มีวัตถุประสงค์ร่วมกัน เป็นชุมชนหนึ่งเดียว
หรือหลาย ๆ ชุมชน ซึ่งมีลักษณะหรือความสัมพันธ์
ร่วมทางสังคมและวัฒนธรรม มีการจัดการ บ�ารุงรักษา
และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรร่วมกัน โดยเป็นไปตาม
ระเบียบกฎเกณฑ์หรือข้อตกลงที่ยึดถือ สืบทอด
และปฏิบัติร่วมกัน อาทิ ชุมชนในลักษณะขบวนการ
เคลื่อนไหวทางสังคม ซึ่งเป็นการรวมตัวของกลุ่มคน
ที่มีอุดมการณ์หรือความเชื่อแบบเดียวกัน เช่น
กลุ่มอนุรักษ์ต่าง ๆ ก็ย่อมถือเป็นชุมชนที่มีสิทธิชุมชนได้
นอกจากนี้ ยังอาจหมายถึงชุมชนเสมือนจริง
ซึ่งเกิดมาพร้อมกับเทคโนโลยีสมัยปัจจุบันด้วย ๒
๒ ดูข้ออภิปรายเพิ่มเติมใน พลวัตในการจัดการทรัพยากร: กระบวนทัศน์และนโยบาย, โดย อานันท์ กาญจนพันธุ์, ๒๕๔๔ กรุงเทพมหานคร:
ส�านักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย